Tạo hóa cổ xưa, cùng sinh ra với đạo
tự nhiên. Quay đầu nhìn việc cũ, kiểm nghiệm việc mới. biết cổ sẽ biết kim. Biết
người sẽ biết mình. Cái động cái tĩnh, cái hư cái thực, nếu không thích hợp với
hiện nay, có thể tìm về cái xưa mà biết cái nay.
Quỷ Cốc Tử - Điều 2 thiên Phản ứng.
Bình luận
Mọi sự vật trên thế gian đều có quan
hệ với nhau theo cách này hoặc cách khác. Nhưng người ta xem xét sự việc thường
chỉ chú ý cái vỏ ngoài mà coi nhẹ mối liên hệ sâu xa. Quỷ Cốc Tử không như vậy,
ông chủ trương tìm hiểu sự vật, nắm bắt sự vật cần suy nghĩ trong một không
gian rộng lớn. Dự đoán tương lai không thể không nhìn lại quá khứ, muốn biết việc
hôm nay phải quay đầu lại nhìn lịch sử. Suy nghĩ như vậy mới phù hợp với cái đạo
của Thánh nhân.
Theo Quỷ Cốc Tử, khi khảo sát sự vật
cần trải qua một quá trình từ cái nọ xét đến cái kia, từ cổ xét đến kim, từ kim
xét đến cổ. Phương thức suy nghĩ như vậy chính là bản ý cảu các thánh nhân. Nếu
không quan sát nghiên cứu kỹ sẽ không thể phát hiện ra dấu hiệu phát triển biến
hóa của sự vật.
Tư tưởng mưu lược này của Quỷ Cốc Tử
rất có tác dụng đối với việc xử thế của con người thời hiện đại. Đại đạo là một
thể, cổ kim là nhất chí, cái đạo lý của vạn sự vạn vật trên đời không tìm thấy
dấu chứng ngày nay thì có thể tìm thấy trong lịch sử, xét cổ soi kim, sẽ nhận
ra đạo lý xử thế vậy.
